Bệnh APV trên gà (Avian Pneumovirus, còn được gọi là Bệnh Viêm Phổi-Khí quản do virus) là một bệnh lý hô hấp truyền nhiễm ít được nhắc đến tại Việt Nam, nhưng lại cực kỳ nguy hiểm do khả năng lây lan nhanh và dễ dàng kế phát (ghép) với các bệnh lý khác. Triệu chứng lâm sàng của APV, đặc biệt là hiện tượng sưng phù đầu, thường gây nhầm lẫn với bệnh Tụ cầu khuẩn (Staphylococcus) hoặc Coryza (Sổ mũi truyền nhiễm), dẫn đến việc chẩn đoán sai và điều trị không hiệu quả.
Việc điều trị sai phác đồ không chỉ không chữa được bệnh APV mà còn tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn cơ hội nhân lên, khiến tỷ lệ tử vong và thiệt hại kinh tế tăng lên đáng kể. Để bảo vệ đàn gà, người chăn nuôi cần hiểu rõ về mầm bệnh APV, cách phân biệt chính xác triệu chứng, và áp dụng phác đồ điều trị hỗ trợ kết hợp chống kế phát vi khuẩn.
Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích nguyên nhân gây ra bệnh APV, các triệu chứng đặc trưng (bao gồm cả ảnh hưởng lên gà đẻ), bệnh tích khi mổ khám, và cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách chữa trị và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất.
Bệnh APV trên gà là bệnh do virus gây ra
Theo các chuyên gia SV388, bệnh APV là tên viết tắt của Avian Pneumovirus, do một loại virus thuộc họ Pneumoviridae gây ra. Bệnh này tấn công chủ yếu vào đường hô hấp trên và hệ thống sinh sản (buồng trứng) của gà.
Cơ chế lây lan và nguy cơ kế phát
- Tốc độ lây lan: Virus APV lây lan rất nhanh chóng trong thời gian ngắn, qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp. Tỷ lệ nhiễm bệnh trong đàn có thể đạt từ 50\% đến 100\%
- Thời gian ủ bệnh: Khoảng 3 ngày sau khi nhiễm virus, gà sẽ bắt đầu phát bệnh.
- Tỷ lệ chết: Tỷ lệ tử vong trực tiếp do virus APV thường rất thấp. Tuy nhiên, APV làm suy yếu hệ thống miễn dịch và tổn thương niêm mạc hô hấp, tạo điều kiện lý tưởng cho các bệnh vi khuẩn và virus khác xâm nhập, bao gồm: E. coli, CRD (Mycoplasma), ILT, IB, và Coryza. Chính các bệnh kế phát này mới là nguyên nhân chính gây tỷ lệ chết cao trong đàn.
Triệu chứng lâm sàng và bệnh tích của bệnh APV ở gà
Việc nắm rõ sự khác biệt giữa APV và Coryza là chìa khóa để chẩn đoán chính xác.
Triệu chứng hô hấp và sưng phù đầu
- Sưng phù đầu – Triệu chứng gây nhầm lẫn: Gà bị sưng phù vùng đầu, mặt, và mắt. Chảy nước mắt, nước mũi với dịch nhầy.
- Điểm phân biệt với Coryza:
- Coryza: Dịch mũi, mắt có mùi hôi tanh đặc trưng và thường không có bọt ở mắt.
- APV: Mắt thường có bọt và không có dấu hiệu xuất huyết ở niêm mạc mắt. Dịch nhầy thường trong hoặc hơi đục, không có mùi hôi nặng.
- Các triệu chứng hô hấp khác: Hắt hơi, khò khè, và lắc đầu để tống đờm (ít nghiêm trọng hơn các bệnh hô hấp virus khác như ILT).
Ảnh hưởng đến gà đẻ (Triệu chứng sinh sản)
Đối với gà trong giai đoạn đẻ, virus APV tấn công vào hệ thống sinh sản gây ra các thiệt hại đáng kể:
- Giảm sản lượng: Sản lượng trứng giảm đột ngột từ $5\%$ đến $30\%$.
- Trứng bất thường: Trứng đẻ ra có vỏ mỏng, vỏ lụa, mất màu, và có thể bị móp méo, dị dạng do virus gây tổn thương ống dẫn trứng và buồng trứng.
Bệnh tích khi mổ khám
- Vùng đầu: Viêm và có lớp Fibrin (màu vàng) dưới da đầu và da má, là nguyên nhân gây sưng phù.
- Đường hô hấp: Khí quản có dịch nhầy nhưng không xuất huyết (giúp phân biệt với Newcastle hoặc ILT).
- Buồng trứng: Buồng trứng bị teo lại, biến dạng và ống dẫn trứng bị viêm.
Phác đồ điều trị bệnh APV trên gà (chống kế phát)
Vì APV do virus gây ra, không có thuốc đặc trị. Phác đồ tập trung vào việc hỗ trợ cơ thể chống lại virus và ngăn ngừa/điều trị bệnh kế phát.
Cách ly và kiểm soát môi trường
- Cách ly: Tách đàn gà bệnh ra khỏi đàn khỏe để kiểm soát tốc độ lây lan.
- Vệ sinh: Vệ sinh chuồng trại, thay chất độn chuồng khô ráo và phun thuốc khử trùng (ví dụ: Formalin, Iodine) hàng ngày để giảm áp lực mầm bệnh.
- Kiểm soát nhiệt độ: Đảm bảo chuồng nuôi ấm áp, thông thoáng, tránh gió lùa và khí độc Amoniac ($NH_3$) làm trầm trọng thêm tổn thương hô hấp.
Điều trị hỗ trợ và nâng cao đề kháng
- Hạ sốt: Dùng Paracetamol (hoặc Acetaminophen) để hạ sốt cho gà.
- Trợ lực: Bổ sung các loại thuốc trợ lực thiết yếu như Vitamin tổng hợp (ADE, B-Complex), thuốc giải độc gan thận, và Điện giải/Gluco KC để tăng sức đề kháng và giúp gà nhanh hồi phục.
- Long đờm: Sử dụng Bromhexine để làm loãng đờm, giúp gà dễ thở hơn.
Sử dụng kháng sinh chống kế phát
Đây là bước then chốt để giảm tỷ lệ tử vong do APV. Kháng sinh được sử dụng để ngăn ngừa vi khuẩn cơ hội (như E. coli, Mycoplasma) tấn công các mô bị tổn thương.
- Phác đồ cơ bản (Ngăn ngừa): Dùng kháng sinh phổ rộng mạnh có khả năng thấm tốt vào đường hô hấp như Florfenicol kết hợp với Doxycyclin (vì Doxycyclin hiệu quả với Mycoplasma, thường là bệnh kế phát hàng đầu). Duy trì 5-7 ngày.
- Phác đồ đặc trị (Nếu đã kế phát): Nếu đã xác định APV kế phát với bệnh nào (ví dụ: E. coli, ILT, CRD), thì phải dùng đúng thuốc đặc trị cho bệnh kế phát đó (ví dụ: Tylosin/Tilmicosin cho CRD, hoặc Enrofloxacin/Florfenicol cho E. coli), thay vì chỉ dùng kháng sinh phổ rộng.
Phòng bệnh APV ở gà và biện pháp an toàn sinh học
Vì APV là bệnh truyền nhiễm có tính kế phát cao, việc phòng bệnh là ưu tiên hàng đầu.
Tiêm vắc xin APV bắt buộc
Phòng bệnh bằng vắc xin là biện pháp hiệu quả và an toàn nhất. Vắc xin APV thường có hai loại: vắc xin sống (cho gà con) và vắc xin vô hoạt (cho gà hậu bị/gà đẻ) để bảo vệ lâu dài và giảm thiểu thiệt hại về sản lượng trứng.
Thực hiện kỹ thuật chăn nuôi đúng quy cách
An toàn sinh học và kỹ thuật nuôi hợp lý giúp giảm thiểu áp lực virus và vi khuẩn trong môi trường:
- Kiểm soát mật độ: Đảm bảo mật độ nuôi phù hợp, tránh quá đông, gây stress và tăng nguy cơ lây nhiễm.
- Thông thoáng chuồng: Chuồng nuôi phải luôn thông thoáng, mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông, tránh ẩm ướt và khí độc.
- Vệ sinh định kỳ: Thường xuyên vệ sinh máng ăn, máng uống và phun sát trùng khu vực nuôi.
Tóm lại, Bệnh APV trên gà là một bệnh do virus dễ lây, dễ gây nhầm lẫn với Coryza qua triệu chứng sưng phù đầu, và đặc biệt nguy hiểm bởi khả năng kế phát với nhiều bệnh lý khác. Việc chẩn đoán phân biệt chính xác, điều trị hỗ trợ, và ngăn ngừa vi khuẩn kế phát bằng kháng sinh là cần thiết. Tuy nhiên, tiêm phòng vắc xin APV và duy trì an toàn sinh học vẫn là chiến lược phòng bệnh tốt nhất, giúp bảo vệ đàn gia cầm khỏi những tổn thất nghiêm trọng.
